امروزه در دنیای شهری با بالا رفتن سطح تحصیلات و افزایش جمعیت، ازدحام در شهرها بیشتر شده و این مسئله باعث شده که فضاهای کاری و مسکونی کوچک‌تر شود. از طرف دیگر به علت مشغله مردم، زمان فراغت کمتر شده است. به همین دلیل بیشتر مردم ترجیح می‌دهند وقت فراغت خود را در جایی بگذارنند که بخش تفریحی و بخش خرید را در یک مرکز توامان جای داده باشد.

از دهه ۱۹۹۰ پدیده‌ای به نام مراکز تجاری نوین به وجود آمد. این مراکز ویژگی‌های خاصی دارند و در حقیقت ترکیبی هستند از فضاهای خرید، جایی برای گذران اوقات فراغت و مکانی برای قرارهای دوستانه و ملاقات‌ها. این فضاها شامل کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، فست‌فودها، سینماها، سالن‌های ورزشی و ماساژ‌، شهر بازی‌ها، سالن‌های همایش، استخرها، و‌ … است. از دیگر فضاهای اجباری هر مرکز خرید، فضای پشتیبانی است که قسمت حمل و نقل را در خود جای داده است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، ایستگاه مترو یا اتوبوس داخل خود مرکز تجاری است. علاوه بر این، سرویس‌های بهداشتی به میزان کافی، باجه‌های اطلاعاتی، راهنمایان سیار، فضای تعویض لباس کودک و … همگی باید در کنار هم باشند تا خریدار به هر بهانه‌ای نیاز نباشد از مجتمع خارج شود.

مراکز خرید در ابتدای به وجود آمدنشان به دلیل بی‌روح بودن فضا و انتقال حس خودرویی به خریدار، مورد انتقادهای زیادی قرار گرفتند. با گذشت زمان و به‌خصوص طی ۲۰ سال اخیر این صنعت پیشرفت‌های گسترده‌ای کرده است. معماران مراکز خرید در گوشه و کنار دنیا هر روز با طراحی‌های جدید و نوین دست به خلاقیت‌های بی‌سابقه و زیبایی در خلق مراکز خرید می‌زنند.

رهگذران را با نمای زیبا به داخل بکشانید

رمز موفقیت مرکز خریدهای جدید نسبت به مراکز سنتی و قدیمی‌تر در نمای آن‌ها نهفته است. طراحان جدید با بهره‌گیری از متد نوین دست به ابتکار عمل‌های جالب و شجاعانه‌ای می‌زنند که گاهی هیچ عابری نتواند در برابر یک مرکز خرید مقاومت کند و به داخل آن کشیده شود. آن‌ها حداکثر استفاده را از عنصر نور می‌کنند. در ورودی مرکزها از سقف‌های بلند و آینه‌دار استفاده می‌کنند که این باعث بدون مرز به نظر آمدن محیط داخلی مرکز با خارج از آن می‌شود.

طراحان و معماران مراکز خرید تلاش دارند که محیط داخلی تازه و با نشاط به نظر بیاید. ممکن است برای دستیابی به این هدف از دیوارهای شیشه‌ای استفاده کنند که نور خورشید را به صورت طبیعی به داخل محوطه منعکس کند. گاهی برای مرتبط ساختن و یکی به چشم آمدن محیط خارجی با محیط داخلی مرکز خرید از کانسپت‌هایی که بین این دو محیط در جریان هستند، استفاده می‌کنند. مرکز خرید باید با فضای اطراف خود و محیط شهری سازگار و یک‌پارچه باشد. پرداختن به جزئیات طراحی داخلی مرکز خرید تاثیر شگرفی در نما و ظاهر کلی مجموعه دارد. هر گوشه یک مرکز خرید مدرن باید مانند یک قاب عکاسی باشد. قابی که در آن مغازه‌های مختلف مشغول به کار هستند. ردیف مغازه باید همگی طوری طراحی شده باشند که در دیدرس قرار بگیرند.

طراحی یک مرکز خرید به عوامل زیادی همچون مصالح، بافت، فضا و نحوه به‌کارگیری نور و سایه وابسته است. البته همه این موارد باید با سیاست‌های عملی مرکز خرید چون قیمت‌ها، ساختار، تکنولوژی و … ادغام شوند تا در کنار هم یک مرکز خرید موفق را بسازند.

اهداف طراحی معمارانه مرکز خرید:

استفاده بهینه از فضای موجود

فراهم آوردن محیط مناسب برای مغازه‌ها (در دیدرس بودن هر مغازه و وحدت کلی مغازه‌ها)

جلب توجه افراد و کشاندن آن‌ها به داخل مرکز خرید به عنوان مشتری

دادن تصویر کلی بیرونی جذاب و دیدنی از مرکز خرید

اهداف بارز یک مرکز خرید معمارانه:

ارتباط بصری درست  با خریدار از طریق گرافیک مجموعه، پرداخت به جزئیات و …

نقشه صحیح برای چینش فروشگاه‌ها از طریق اختصاص دادن فضاها به صورت درست ترکیب‌بندی و انتقال حس در جریان بودن

طراحی فروشگاه‌ها (طراحی خارجی، محیط و نورپردازی)

تجارت و بازرگانی (گزینش فروشگاه‌های موجود در یک مرکز، کالاهای ارائه‌شده، تجارت بصری)

نحوه چینش فروشگاه‌ها:

طبق تحقیقات انجام شده مسیر شروع گردش خریدار، به باجه‌های خدمات‌رسان مشتری‌ها بستگی دارد. یعنی با توجه به محل قرار گرفتن هر باجه، افراد از آن مسیر شروع به حرکت دور مرکز خرید می‌کنند. این اصل می‌تواند در امر طراحی، معمار را یاری کند.

۱- اختصاص دادن فضای بهتر

۲- فراهم آوردن فضای چرخشی جمعیت

۳- جلوگیری از تجمع موضعی در یک محل

ورودی هر طبقه، 

یک چینش درست:

بازدیدکننده ‌می‌تواند به راحتی در یک نظر فروشگاه‌های پیش روی خود را برانداز کند.

انگیزه بازدیدکننده را به جهت انتخاب و خرید بالا می‌برد.

باعث افزایش جذابیت بصری محیط‌می‌شود.

انعطاف‌پذیری

یک چینش غلط:

در حرکت بازدیدکننده تاخیر ایجاد می‌کند.

احتمال گیج شدن خریدار وجود دارد.

به زعم برخی، فضای مفید طبقه هدر می‌رود.

تمیز کردن آن دشوار است.

هزینه بیشتری برای ساخت دارد.

وجود راهروهای قفسه‌ای اجناس در هر فروشگاه

ویژگی‌های مثبت:

برای ساخت آن هزینه کمتری باید صرف شود.

در این روش خریدار احساس راحتی و آشنایی دارد.

تجارت و فروش آشکارا و در معرض دید است.

به راحتی قابل تمیز شدن می‌باشد.

امنیت آن به راحتی قابل کنترل است.

امکان خرید هر شخص بدون نیاز به کمک وجود دارد.

ویژگی‌های منفی:

ساده و غیر جالب بودن.

عدم امکان دسترسی و در دیدرس بودن همه اجناس.

دکور کم خلاقیت.

انتقال حس خرید با عجله به خریدار.

استفاده از معماری سبز در مرکز خرید:

  از سقف‌های شفاف، نیمه مات و یا فایبرگلاس برای استفاده از نور طبیعی در مرکز خرید و ذخیره انرژی در طول روز به کار گرفته شود.  سیستم‌های گرفتن آب بام مرکز خرید می‌تواند برای جمع‌آوری آب باران و استفاده از آن در آبیاری محوطه و فضای سبز اطراف مرکز در نظر گرفته شود.   از مصالح ساختمانی زائد یا فرآورده‌هایی که از مواد قابل برگشت به چرخه طبیعت به دست آمده استفاده شود.  از اصول معماری منطبق بر محل و زیست‌بوم بهره گیری شود.

پیامدهای مثبت استفاده از معماری سبز در مرکز خرید:

افزایش حس راحتی و آرامش و بهره‌وری از انرژی‌های طبیعی.

بهبود دوام، کیفیت و قابلیت نگهداری.

ثبات وضعیت محیط داخلی مرکز خرید.

منفعت مالی برای سازندگان به‌وسیله استفاده از مواد و مصالح بازیافتی و ذخیره انرژی طبیعی.

نکات مثبت کیوسک‌های معرفی اجناس برندهای مختلف که در آینده تولید خواهند شد:

استفاده از فضای کم.

مناسب و مقرون به صرفه.

قابلیت عرضه راحت.

جذاب و گیرا برای بازدیدکننده.

دیگر عوامل موثر بر معماری مرکز خرید :

طراحی نمای خارجی و مقابل مرکز خرید.

طراحی راهروهای میانی و طراحی داخلی مرکز خرید.

نورپردازی گیرا و جذاب و در عین حال مناسب.

منبع: ماهنامه گراندور و وب سایت http://www.iranian-malls.com